ATP - co to takiego i dlaczego jest tak ważne?

Jeśli ćwiczysz na siłowni, na pewno zetknąłeś się z tym określeniem. Ale czy tak naprawdę wiesz, co to jest ATP? Nawet jeśli treningi w klubie fitness są dla ciebie tylko odskocznią od codzienności i tematy sportowe cię nie interesują, o nim po prostu dobrze jest dowiedzieć się więcej. ATP pełni bowiem znaczącą rolę podczas każdej aktywności fizycznej, a bez niego człowiek po prostu by nie żył. Z naszego artykułu dowiesz się, skąd się bierze, jak powstaje i które procesy okazują się być najbardziej wydajne w czasie treningu o różnej intensywności.

ATP – co to jest?

ATP to adenozynotrifosforan i – najprościej mówiąc – uniwersalny nośnik energii. To cząsteczka, która składa się z adeniny, rybozy i trzech reszt fosforanowych. Dzięki specjalnemu, wysokoenergetycznemu wiązaniu, którymi są połączone, możliwe jest wydobywanie się potrzebnej energii. Zawsze, gdy dochodzi do ich rozpadu, odłączana jest jedna reszta fosforanowa. Wskutek takiej przemiany otrzymujemy związek ADP – adenozynodifosforan. Z niego ponownie powstaje ATP, ale najpierw musi zajść odpowiednia reakcja, czyli fosforylacja.

ATP – skąd się bierze?

Fosforylacja, czyli reakcja, podczas której powstaje energia ATP, może przebiegać na trzy sposoby:

  •     substratowy
  •     oksydacyjny
  •     fotosyntetyczny (niedostępny dla ludzi).

Jednak ważne są przede wszystkim źródła ATP, z którymi masz do czynienia w czasie podjętej aktywności fizycznej. Substrat, który twój organizm wykorzysta do odnowy ATP, jest uzależniony przede wszystkim od intensywności wykonywanego treningu, ale także m.in. dostępnych w danej chwili związków chemicznych.

Fosfokreatyna

Fosfokreatyna przy obecności kinazy kreatynowej (czyli enzymu) potrafi rozpaść się na kreatynę oraz resztę fosforanową, która następnie dołącza do ATP. Dochodzi do tego podczas bardzo krótkiego (do 10 sek) wysiłku o dużej intensywności. W ten sposób twój organizm jest w stanie w naprawdę szybkim tempie zdobyć energię, ale musisz wiedzieć, że zapas fosfokreatyny jest niewielki i szybko się kończy, więc konieczne jest dopasowanie intensywności swoich aktywności – konkretnie: zmniejszenie jej. Taki proces pozyskiwania energii zachodzi bez udziału tlenu.

Glikoliza beztlenowa

To w gruncie rzeczy po prostu zamiana glikogenu na ATP, w której nie uczestniczy tlen. Zachodzi, gdy podejmujesz intensywny, ale jednocześnie stosunkowo krótki (maks. 20 min) wysiłek fizyczny. Ważne jest, że w jej czasie powstaje w twoich mięśniach kwas mlekowy. Oznacza to, że niemożliwe jest długotrwałe pozyskiwanie energii bez udziału tlenu.

Glikoliza tlenowa

Glikoliza tlenowa różni się przede wszystkim tym, że wysiłek, w czasie którego powstaje dzięki niej ATP, może być wykonywany dłużej. Jednak zarazem jego intensywność musi być bardziej ograniczona. Glikoliza tlenowa wykorzystuje glukozę, tłuszcze oraz białka – dlatego właśnie jest naprawdę wydajna.

Jednak to nie jest tak, że ATP powstaje tylko w ten sposób. Ludzki organizm, jeśli jest zdrowy, dba o siebie sam – energię pobiera ze wszystkich możliwych źródeł. Jest mnóstwo pośrednich sposobów pozyskiwania ATP, dzięki którym jesteśmy w stanie każdą aktywność wykonywać jak najbardziej wydajnie.

ATP w czasie treningu

Niezależnie od formy obranej aktywności, twój organizm zawsze będzie wykorzystywał cząsteczki ATP celem uzupełnienia energii. Problemy zaczynają się wtedy, gdy narzucasz sobie zbyt wysoką intensywność treningu, przez co tworzenie się tego związku odbywa się zbyt wolno w stosunku do potrzeb. Na początek twój organizm będzie wykorzystywał glikogen, a następnie fosfokreatynę. Dopiero po wykorzystaniu beztlenowych sposobów utworzenia niezbędnego ATP przejdzie do reakcji przy udziale tlenu.

Musisz wiedzieć, że ATP nie jest magazynowane w organizmie – uniemożliwia to fizyka. Jeśli zatem chcesz, by w czasie treningu nie zabrakło ci energii, musisz zadbać o uzupełnienie tego, na czego poziom masz wpływ. Ważne jest to, byś zgromadził w mięśniach glikogen – dostarcz ciału węglowodanów, a w ostateczności sięgnij po suplementy.

O ATP dużo mówi się w kontekście treningu siłowego. I słusznie, bo pozyskiwana w ten sposób energia ma w jego czasie kluczowe znaczenie. Dzięki procesom zachodzącym bez udziału tlenu twój organizm może pozwolić sobie na szybkie uzyskanie energii, by móc pracować z dużym obciążeniem (ten rodzaj aktywności zakłada krótkie przerwy regeneracyjne). Musisz jednak pamiętać, by twój trening siłowy odbywał się w obydwu strefach: beztlenowej i tlenowej. Twoje ciało będzie coraz lepiej korzystało z energii, a to znaczy, że z czasem twoje działania będą wydajniejsze.

Pojęcia dotyczące reakcji zachodzących w ludzkim organizmie są często skomplikowane i niejednokrotnie już samo czytanie o nich jest nudne. Zdajemy sobie z tego sprawę, dlatego podajemy tylko najważniejsze fakty. To, co na pewno powinieneś wynieść z tego artykułu, to to, że przed każdym treningiem konieczne jest dostarczenie do organizmu glikogenu. Nie jest żadną tajemnicą, że odpowiedzią na wszystko będzie zbilansowana dieta, a sportowcy i regularnie trenujący amatorzy muszą dbać o nią w szczególny sposób.

Zobacz również